پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها

از مهمترین منابع غذایی پری بیوتیک ها می توان پیاز، سیر، سویا، کاسنی، حبوبات، قارچ ها، عسل و موز و کربوهیدرات ها (اولیگوساکاریدها) نظیر کنگر فرنگی (حاوی اینولین است)، جو دوسر خام، جو و گندم سبوس دار را عنوان کرد.
پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها چه هستند؟ ماهیت آن ها چیست؟ چه اهمیتی دارند؟ واژه پرو بیو تیک ها در اصل یک کلمه یونانی به معنای " برای زندگی " است، در حالی که واژه پری بیوتیک ها به معنای " پیش نیاز زندگی" است.

پروبیوتیک ها باکتری هایی هستند که به حفظ تعادل طبیعی روده ها در یک موجود زنده کمک می کنند. دستگاه گوارشی طبیعی انسان حاوی ۴۰۰ نوع باکتری پروبیوتیک است که موجب کاهش رشد باکتری های مضر می شوند و به بهبود سلامت سیستم گوارشی کمک می کند. در واقع با متعادل کردن باکتری های روده ای می توانند در بهبود سیستم ایمنی نقش داشته باشند.  

یکی از بزرگترین گروه باکتری های پروبیوتیک در روده، باکتری اسید لاکتیک است که لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس موجود در ماست یکی از شناخته شده ترین آن ها است. هم چنین، مخمر نیز حاوی مواد پروبیوتیک (Saccharomyces boulardii ) است. بیفیدوباکتری نیز یکی دیگر از باکتری های پروبیوتیک مهم است. 

انواع گوناگون باکتری های پروبیوتیک، اثرات مختلفی نیز دارند. پروبیوتیک ها به صورت مکمل های غذایی نیز یافت می شوند. پروبیوتیک ها از پری بیوتیک ها مجزا هستند. . موز، عسل، مارچوبه، کنگر فرنگی، سیر و پیاز پروبیوتیک های طبیعی می باشند، اما برای اثر بخشی بایستی مقادیر زیادی از آنها مصرف گردد. موز، عسل، مارچوبه، کنگر فرنگی، سیر و پیاز پروبیوتیک های طبیعی می باشند، اما برای اثر بخشی بایستی مقادیر زیادی از آنها مصرف گردد. فراورده های لبنی ، مهمترین حامل پروبیوتیک ها  محسوب می شوند که البته در کشور ما  غنی سازی لبنیات  با پروبیوتیک ها تقریباً رایج شده است.

پری بیوتیک ها کربوهیدرات های غیر قابل هضم موجود در مواد غذایی هستند که برای تحریک رشد باکتری های پروبیوتیک در بدن ضروری است. از این دسته می توان به مالتو دکسترین، دکسترین، صمغ های فیبری، اینولین، لاکتولوز و ... اشاره کرد.  این اجزا یک محیط مناسبی را به طور انتخابی برای باکتری های پروبیوتیک در بدن مهیا می کنند تا آن ها بتوانند در آن بهترین رشد و نمو را داشته باشند، و به این صورت اثرات مثبت خود را بر میزبان اِعمال می کنند. 

درواقع واژه سین بیوتیک به معنای ترکیب پری بیوتیک و پروبیوتیک است. پری بیو تیک ها اثرات مطلوبی را بر سلامتی دارند، آن ها در رفع یبوست (فیبر ها با تخمیر ناقص در بدن سبب محصور شدن آب درون دستگاه معده ای و روده ای شده و از طرف دیگر  تخمیر غذا های فیبردار در بدن سبب افزایش حجم میکروبی  و افزایش مدفوع می شود)، کاهش چربی خون، تأثیر بر روی بیماری های التهابی، جذب عناصر مفید غذا مؤثر هستند. 

از مهمترین منابع غذایی پری بیوتیک ها می توان  پیاز، سیر، سویا، کاسنی، حبوبات، قارچ ها، عسل و موز و کربوهیدرات ها (اولیگوساکاریدها) نظیر کنگر فرنگی (حاوی اینولین است)، جو دوسر خام، جو و گندم سبوس دار را عنوان کرد.

مصرف آنتی بیوتیک ها موجب از بین رفع باکتری های خوب موجود در دستگاه گوارشی می شود. کاهش مقادیر این باکتری های خوب موجب بروز مشکلات گوارشی از قبیل اسهال، کرامپ و ... می گردد، به همین علت دریافت پروبیوتیک ها می تواند به جایگزینی باکتر های مفید از بین رفته در دستگاه گوارش کمک کند و افرادی که آنتی بیوتیک می خورند در اولویت دریافت پروبیوتیک ها قرار دارند. علاوه بر این، از دست دادن باکتری های مفید دستگاه گوارشی می تواند زمینه ساز بسیاری از عفونت ها از قبیل عفونت ها دستگاه ادراری نیز گردد.

به طور کلی پروبیوتیک ها به منظور اهداف زیر به کار می روند: 
-    بهبود اسهال
-     بهبود عفونت دستگاه گوارشی
-    کنترل پاسخ های ایمنی ( التهاب) مانند بیماری التهابی روده (IBD)
-    کاهش کلسترول خون و میزان جذب آن از روده (با تجزیه صفرا در روده)
-    بهبود عدم تحمل لاکتوز ، چراکه باکتری اسید لاکتیک باعث تبدیل لاکتوز به اسید لاکتیک می گردد.
-    بهبود عملکرد کبد چرب.
-    کمک به ساخت ویتامین های گروه B و K.
-    بهبود جذب مواد معدنی و ویتامین ها.
-    کاهش فشار خون.

به عنوان نکته پایانی، به خاطر داشته باشید که اثرات مفید پروبیوتیک ها زمانی پر رنگ می شود که به طور مداوم دریافت شوند، یعنی دریافت نامنظم آن ها برای مثال ماست پروبیوتیک اثرات مفید زیادی را به دنبال نخواهد داشت. 

دکتر حمیدرضا فرشچی